Thuật ngữ Mottainai - Phong cách sống 3R của người Nhật

Thuật ngữ Mottainai là một từ nổi tiếng bắt nguồn trong tiếng Nhật, được sử dụng nhiều bởi các nhà môi trường học. Thuật ngữ tiếng Nhật này diễn tả cảm giác hối tiếc trước một sự lãng phí về đồ vật, thực phẩm hay cả thời gian.

Ý nghĩa và nguồn gốc của từ Mottainai(もったいない)?

“Mottainai” thường các nhà môi trường học sử dụng như thán từ “Mottainai!” tạm dịch là “Thật lãng phí!” đã trở thành một thuật ngữ phổ biến nhằm kêu gọi mọi người “giảm, tái sử dụng và tái chế". Từ đó, trong xã hội Nhật hình thành nên phong cách sống 3R (reduce, reuse & recycle). Thuật ngữ Mottainai được tìm ra nhà môi trường học thời Kenya - bà Wangari Maathai, và được bà sử dụng trong Liên Hợp Quốc như một khẩu hiệu khuyến khích mọi người trên thế giới bảo vệ môi trường.

Thế nào là phong cách sống 3R - reduce, reuse, recycle?

3R viết tắt cho "giảm, tái sử dụng và tái chế" thể hiện một phong cách sống tối giản (chỉ giữ lại vật dụng thật sự cần thiết, vật dụng luôn được tận dụng triệt để bởi được áp dụng phương pháp tái sử dụng và tái chế.

Điều này xuất phát từ suy nghĩ của người Nhật, họ rất trân trọng đồ vật mà mình sử dụng cũng như thực phẩm, tất cả đều được họ cân nhắc đến việc tận dụng và tái sử dụng trong sinh hoạt, chẳng hạn:

• Đồ vật đã hỏng thì sửa lại để dùng tiếp cho đến khi nào không thể sửa được nữa, hoặc tận dụng các bộ phận còn dùng được cho các mục đích khác. 
• Thức ăn đã dọn lên thì phải ăn hết không để thừa lại. Nếu không hết phải được bảo quản đúng cách để dùng vào lần sau.
• Cách sử dụng đồ vật và tiêu dùng đã có từ rất lâu hình thành nên thói quen và nếp sống của họ. Thuật ngữ Mottainai được dùng để mọi người nhắc nhở lẫn nhau.

• 

  Hơn thế nữa, cùng với sự phát triển của thời gian ý nghĩa của thuật ngữ Mottainai theo đó cũng được hiểu rộng hơn:

• “Nếu tôi từ bỏ, đó sẽ là lãng phí”, “Nếu tôi không làm bất cứ điều gì, thì đó cũng sẽ là lãng phí” - khuyến khích lối sống luôn luôn có mục tiêu và sự nỗ lực làm đến cùng khi bắt đầu bất cứ công việc gì.

Phong cách sống lành mạnh này được tuyên truyền rộng rãi

Nhà đài NHK đã tạo chiến dịch quảng cáo hướng đến giới trẻ liên quan tới thuật ngữ "Mottainai" bằng môt video anime ngắn mang tên “Because of 'Mottainai' Tomorrow Will Change” (もったいない で 明日 が変わる)

Video Quảng cáo cho chiến dịch của NHK với đạo diễn nổi tiếng của siêu phẩm "Your name" - Makoto Shinkai

Chính điều đó đã tạo nên sự kĩ lưỡng và tỉ mỉ trong tính cách chung của người Nhật. Đó là một phẩm chất tốt, cần được lan truyền rộng rãi hơn nữa trước bối cảnh trên thế giới còn quá nhiều những quốc gia khó khăn và lượng rác thải khổng lồ cần được xử lý. Khi thuật ngữ Mottainai được ứng dụng thực tiễn thì sức ảnh hưởng tốt đẹp của nó sẽ thúc đẩy các nền kinh tế và xã hội cùng phát triển.

Các hoạt động và sự kiện thường niên nhằm nhân rộng phong cách sống 3R gắn liền với thuật ngữ "Mottainai"

Kể từ lúc thuật ngữ “Mottainai” xuất hiện trên thế giới cho đến ngày nay, rất nhiều các hoạt động ý nghĩa về bảo vệ môi trường, sẻ chia cộng đồng được phát động và tuyên truyền mạnh mẽ lối sống lành mạnh trên nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Sự kiện “Mottainai - Trao yêu thương - Nhận hạnh phúc” do Báo phụ nữ Việt Nam tổ chức, được sáng tạo dựa trên hoạt động mua bán các món đồ cũ và bán đấu giá để gây quỹ hỗ trợ các trẻ em thiệt thòi, đặc biệt là trẻ mồ côi, tàn tật do tai nạn giao thông. Sự kiện này tính đến nay đã bước sang năm thứ 8 với sự đồng hành tài trợ của rất nhiều tổ chức và doanh nghiệp đến từ Nhật Bản như Toyota, Yamaha, Panasonic, Aeon Mall,...

Trong chuỗi hoạt động của sự kiện "Mottainai - Trao yêu thương - Nhận hạnh phúc" nổi bật nhất chính là Chợ phiên Mottainai, thu hút được rất nhiều sự chú từ cộng đồng.

Trước đó 1 năm (năm 2012) chuỗi hoạt động và lễ hội Mottainai đã được tổ chức tại Tokyo, bên cạnh tòa nhà Akihabara UDX. Lễ hội cũng là hoạt động mua bán các vật dụng cũ với mục đích tương tự. Đặc biệt trong các vật dụng được bày bán, còn có cả các tác phẩm nghệ thuật trang trí được chính người bán trổ tài khéo léo làm thủ công.
Dưới đây là một số hình ảnh từ sự kiện

Thuật ngữ Mottainai tuy thân thuộc với người dân Nhật Bản nhưng vẫn còn khá xa lạ với nhiều nước trên thế giới, nên các hoạt động có liên quan đến thuật ngữ này đã trở thành một điểm cộng thêm trong nét đặc trưng văn hóa Nhật Bản thu hút nhiều khách du lịch trên thế giới.

Thuật ngữ Mottainai tuy không phổ biến ở các nước Châu Âu và Châu Mỹ nhưng phong cách sống 3R vẫn luôn được vận dụng hiệu quả trong đời sống của họ. Chẳng hạn, trẻ em Mỹ thường hay tự bày bán các món đồ chơi cũ trước sân nhà mình cho các bé hàng xóm xung quanh, các món đồ chơi ấy tuy cũ với chủ cũ nhưng lại trở nên hoàn toàn mới khi về tay chủ mới, một cuộc trao đổi mà đôi bên cùng có lợi nhưng lại vô cùng tiết kiệm. Ngay cả những trang phục được sản xuất tại các nước phát triển, luôn được chú trọng về mặt chất lượng, để chủ nhân của nó sau một thời gian sử dụng vẫn có thể bán lại hoặc trao đổi với người khác, đó còn gọi là "Cũ người mới ta".

Như vậy, thuật ngữ Mottainai chỉ là cái tên gọi cho một phong cách sống lành mạnh và quá phổ biến trên toàn thế giới bởi ý nghĩa và lợi ích mà nó mang lại.