Các công ty sẽ đi đâu sau khi dời khỏi Trung Quốc?

Cuộc chiến thương mại kéo dài hơn một năm giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đang làm rung chuyển chuỗi cung ứng trên toàn thế giới. Dù Mỹ chưa chính thức yêu cầu các công ty dời khỏi Trung Quốc nhưng nhiều công ty đã hoặc đang xem xét khẩn cấp việc di dời công ty nha máy của mình ra khỏi China. Vậy họ sẽ đi đâu? Quốc gia nào là lựa chọn thay thế tốt nhất cho Trung Quốc? Cùng GrowUpWork xem xét câu trả lời trong bài viết này nhé!

Cuộc chiến thương mại Hoa Kỳ - Trung Quốc leo thang

Mới đây, 23 tháng 8, Tổng thống Trump công bố mức thuế mới từ 25 lên 30% đối với 250 tỷ đô la hàng nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ có hiệu lực vào ngày 1 tháng 10, và tăng từ 10 đến 15% trên 300 tỷ hàng nhập khẩu, có hiệu lực tùy theo mặt hàng. Điều này có nghĩa là gần như tất cả hàng nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ bị áp mức thuế mới khá cao. Trung Quốc trả đũa bằng cách hạ đồng Nhân Dân Tệ và áp gói thuế bổ sung lên số hàng hóa trị giá 75 tỉ USD nhập khẩu từ Mỹ.

Tổng thống Trump đã tuyên bố thẳng thừng: "...Nếu Trung Quốc không muốn giao dịch với chúng tôi nữa, điều đó cũng tốt đối với tôi thôi". Ông cũng kêu gọi các công ty Hoa Kỳ rút ra khỏi Trung Quốc và đi làm ăn ở các nước khác, nhất là quay về Hoa Kỳ.

Trung Quốc đã không muốn tỏ ra yếu thế bằng cách nhượng bộ. Trên thực tế, họ đã trả đũa ngay lập tức bằng cách đình chỉ mua các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ.

Các công ty đang di dời khỏi Trung Quốc

Một phân tích của ngân hàng đầu tư Nomura có trụ sở tại Tokyo cho thấy có hơn 50 nhà sản xuất đã rời khỏi Trung Quốc để tránh thuế quan của Tổng thống Trump, và điều này chắc chắn sẽ ảnh hưởng rất lớn đối với nền kinh tế Trung Quốc. Nhiều báo cáo phân tích nghiên cứu uy tín khác được công bố gần đây cũng cho thấy sự chuyển hướng sản xuất xảy ra rất rõ ràng nhằm thiết lập chuỗi cung ứng mới thay thế.

Các công ty rời khỏi Trung Quốc, bao gồm các nhà sản xuất thiết bị điện tử, may mặc và thiết bị điện gia dụng, họ đang hướng đến các nước láng giềng như Việt Nam, Đài Loan và Thái Lan. Một số khác cũng đang triển khai hoạt động ở  Châu Mỹ như Mexico và Hoa Kỳ.

Nhà sản xuất giày có trụ sở ở New York Steve Madden mới đây đã tuyên bố 30% sản lượng túi xách của họ sẽ được chuyển sang Campuchia và nhà sản xuất máy ảnh hành động GoPro vào tháng 6 đã bắt đầu sản xuất máy ảnh có trụ sở tại Hoa Kỳ ở Mexico. 

Nhưng điều này không chỉ diễn ra ở các công ty Mỹ mà còn bao gồm các công ty thuộc khối liên minh với Mỹ như Nhật Bản và Châu Âu là các công ty nước ngoài đang rời khỏi Trung Quốc. Các công ty địa phương của Trung Quốc cũng đang rời đi. Nhà sản xuất thiết bị điện tử có trụ sở tại Huệ Châu TCL và nhà sản xuất sợi có trụ sở Chiết Giang Chiết Giang Hailide là một trong những công ty Trung Quốc đang chuyển các nhà máy sang Việt Nam. Điều này nhằm đảm bảo thị trường xuất khẩu của họ giảm bớt thiệt hại trong cuộc chiến thuế quan có thể kéo dài này.

Nhiều công ty khác cũng muốn giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc cũng như thâm nhập vào các thị trường khác có mức nhân công và ưu đãi thuế tốt hơn cũng nhân dịp này tiến hành việc di dời.

"Trong khi căng thẳng thương mại gia tăng và không có dấu hiệu sẽ chấm dứt sớm. Nhu cầu giảm thiểu rủi ro là lý do chính khiến việc di chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc, một số công ty cũng viện dẫn rủi ro an ninh mạng là một lý do", các nhà phân tích Nomura viết.

Bắc Kinh đã vật lộn với những cơn gió kinh tế trước khi cuộc chiến thương mại bắt đầu khi Tổng thống Trump vào ngày 1 tháng 3 năm 2018, công bố thuế quan đối với nhập khẩu thép và nhôm. Nền kinh tế Trung Quốc dự kiến ​​sẽ chậm hơn nữa - đặc biệt là nếu chiến tranh thương mại kéo dài. Trung Quốc cũng đang chạy đua để giữ các doanh nghiệp nước ngoài ở trong nước, họ tăng thêm những chính sách, lợi ích đặc biệtcao hơn sự ảnh hưởng mức thuế quan nặng nề do Hoa Kỳ áp đặt.

Một khảo sát của Nikkei cho thấy hơn 50 công ty toàn cầu đã chuyển đổi hoặc đang xem xét chuyển sản xuất từ ​​Trung Quốc để đối phó với tranh chấp thương mại của Hoa Kỳ. Một năm của cuộc chiến thương mại với Washington, hơn 50 công ty toàn cầu, bao gồm Apple, Nintendo, Dell, Sharp, đã công bố hoặc đang xem xét kế hoạch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc, nghiên cứu của Nikkei đã tìm thấy.

Khả năng hình thành chuỗi cung ứng kép

Trong khi tìm kiếm các địa điểm sản xuất thay thế cho hàng hóa ở Hoa Kỳ, nhiều nhà máy sẽ giữ các nhà máy hoạt động ở Trung Quốc cho thị trường nội địa Trung Quốc. Thiết lập chuỗi cung ứng kép: một cho Trung Quốc và một cho các thị trường khác, nhằm giảm rủi ro, tăng sự linh hoạt, tăng chi phí và lợi nhuận của họ. "Khả năng thị trường thế giới phân chia thành Trung Quốc và ngoài Trung Quốc đang tăng lên", Yuji Miura, một nhà kinh tế cấp cao tại Viện nghiên cứu Nhật Bản nói. "Tách rời" - đó là một mối quan hệ kinh tế giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc và phân chia nền kinh tế thế giới thành các khối thù địch.

Theo chiến lược "Trung Quốc cộng 1", các công ty sẽ chuyển một phần dây chuyền sản xuất sang Đông Nam Á và một số quốc gia khác, đồng thời vẫn tiếp tục sản xuất tại Trung Quốc để phục vụ thị trường Trung Quốc và các thị trường bên ngoài Mỹ. 

Một nhóm các nhà kinh tế có trụ sở tại Hồng Kông tại Bank of America Merrill Lynch nói rằng thuế quan sẽ được giữ nguyên cho đến cuối năm tới, và nó chứng kiến ​​sự tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc chậm lại tới 5,7% vào năm 2020. Dù vậy Bắc Kinh cũng chưa cho thây họ có ý định nhượng bộ. Một số dự đoán cho rằng Trung Quốc đợi đợt bầu cử tổng thống Mỹ diễn ra vào năm sau và hy vọng sẽ có những thỏa thuận tốt hơn nếu Tổng thống Trump thất cử. Tất cả đều là dự đoán tương lai và không ai biết trước được nó sẽ thế nào.

Đích đến phần lớn là Việt Nam

Các nhà sản xuất PC nổi tiếng của Mỹ như HP và Dell cũng đang nghĩ đến việc chuyển tới 30% sản lượng máy tính xách tay của họ ở Trung Quốc sang các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan và một số nước Đông Nam Á khác. Nintendo của Nhật Bản cũng sẽ chuyển một phần sản xuất hệ thống trò chơi Nintendo Switch của họ từ Trung Quốc sang Việt Nam.

Tại nhà máy chính của UE Furniture, trụ sỡ cách Thượng Hải khoảng 200 km về phía tây, các công nhân và nhân viên bắt đầu ra khỏi tòa nhà vào khoảng 4:30 chiều. "Chúng tôi không còn làm thêm giờ vì thuế quan", một nhân viên nói, lặp lại những tuyên bố tương tự của những người khác. Công ty đã quyết định thành lập các cơ sở sản xuất tại Việt Nam để tránh thuế quan của Mỹ. Hiện tại, tuy chưa có sự cắt giảm nhân viên nhưng nhiều nhân viên phải đối mặt với thu nhập bị thu hẹp lại do việc giảm giờ làm.

"Chúng tôi cần các biện pháp vĩnh viễn để tránh rủi ro về thuế quan và đủ điều kiện của chính phủ Hoa Kỳ", Kiyofumi Kakudo, Giám đốc điều hành của nhà sản xuất PC Dynabook. Công ty con của Sharp đang xem xét kế hoạch chuyển nhà máy sản xuất máy tính xách tay cho thị trường Mỹ sang  Việt Nam. Nhà máy này sẽ chiếm 10% tổng sản lượng máy tính xách tay của Sharp.

Apple cũng đã kêu gọi các nhà cung cấp lớn xem xét chuyển 15% đến 30% sản lượng iPhone ra khỏi Trung Quốc. Nikkei Asian Review đã báo cáo vào ngày 17 tháng 7 rằng Apple sắp bắt đầu sản xuất thử nghiệm tai nghe không dây AirPods nổi tiếng của mình tại Việt Nam. đây là động thái thường thấy của Apple trước khi tiến hành sản xuất hàng loạt.

Sự chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam đã bắt đầu từ nhiều năm trước.

Việt Nam, nơi đang trở thành ngôi nhà lớn của nhiều tập đoàn sản xuất thiết bị điện và điện tử hàng đầu trên thế giới. Trong số đó có Samsung Electronics của Hàn Quốc, họ đã xây dựng nhà máy đầu tiên tại Việt Nam vào năm 2008 và sau 10 năm hiện nay họ đã có 6 nhà máy và 1 trung tâm Nghiên cứu & Phát triển (R&D), trong đó SEV (Bắc Ninh) và SEVT (Thái Nguyên) là 2 nhà máy sản xuất điện thoại di động lớn nhất của Samsung trên toàn cầu, SEHC (Thành phố Hồ Chí Minh) là nhà máy điện tử gia dụng lớn nhất tại Đông Nam Á, và SVMC là Trung tâm R&D lớn nhất của Samsung tại Đông Nam Á. Trong chiến lược phát triển của Samsung, Việt Nam đóng vai trò quan trọng là cứ điểm toàn cầu không chỉ trong sản xuất mà còn với các hoạt động nghiên cứu và phát triển R&D.

Năm 2014, Tập đoàn Intel đã quyết định đóng cửa một số nhà máy trên thế giới và chuyển thiết bị, máy móc về nhà máy tại Việt Nam để lắp ráp, kiểm định sản phẩm CPU Haswell. Đây là sản phẩm Intel Core thế hệ thứ 4 dùng cho PC (máy tính cá nhân, gồm máy tính để bàn và laptop). Cuối năm 2016, nhà máy của Intel tại Khu công nghệ cao TP.HCM (SHTP) đã đạt sản lượng 600 triệu sản phẩm xuất xưởng. Đến thời điểm này, Công ty Intel Products Việt Nam (IPV) đã lắp ráp, kiểm định được 26 dòng sản phẩm khác nhau, trong đó có các dòng chip cho thiết bị đeo tay, máy bay không người lái...

Công ty Kyocera của Nhật Bản đang nghĩ đến việc chuyển sản xuất máy in sang Việt Nam. Nhà sản xuất thiết bị điện tử Trung Quốc TCL sẽ thành lập một nhà máy TV ở nước này.

Canon, tập đoàn đa quốc gia Nhật Bản bắt đầu sản xuất máy in ở miền Bắc Việt Nam từ năm 2012. Tuy nhiên, chuỗi cung ứng cho các sản phẩm như máy in và máy ảnh rất lớn và khó thiết lập lại.

Tập đoàn Nike đã cho sản xuất giày từ các nhà máy Việt Nam vào giữa thập niên 90. Khi mức lương tối thiểu ở Trung Quốc tăng lên, nhiều đơn đặt hàng thuộc ngành dệ may và da như quần áo, đồ chơi và giày dép chuyển sang các "công xưởng" ít tốn kém và có nhiều thế mạnh hơn như Việt Nam.

Sự chuyển dịch dây chuyền sản xuất sang Việt Nam bắt đầu tăng tốc vào năm ngoái. Christopher Devereux, nhà sáng lập công ty ChinaSavvy, tức tốc rời khỏi Trung Quốc sau khi Mỹ áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc. Ông tiến hành khảo sát hàng chục nhà máy tại Việt Nam và đổi tên doanh nghiệp thành Omnidex.

Việt Nam có thành công xưởng thế giới thay Trung Quốc? Những khó khăn là gì?

Theo Wall Street Journal, Việt Nam có rất nhiều ưu thế vượt trội để các công ty lựa chọn thay thế Trung Quốc khi bị buộc phải dời khỏi nước này, tuy nhiên cần thời gian và sẽ phải mất nhiều năm để quốc gia Đông Nam Á này và các khu vực sản xuất khác đủ khả năng thay thế Trung Quốc.

Wall Street Journal cũng chỉ rõ các chuỗi cung ứng lớn đã được chuyên môn hóa cao giúp Trung Quốc trở thành quốc gia đi đầu trong lĩnh vực sản xuất gia công từ đồ công nghệ điện tử cao cấp như điện thoại thông minh, máy tính, pin, máy ảnh... cho đến đồ gia dụng như máy hút bụi, chổi lau nhà thông minh... Trong khi đó, hiện tại, không nhiều sản phẩm kể trên được phát triển hoàn toàn tại Việt Nam. Cũng không có nhiều nhà máy tại Việt Nam sở hữu chứng nhận an toàn theo tiêu chuẩn Mỹ và hệ thống máy móc đắt tiền.

Hơn nữa, dân số Việt Nam chưa bằng 1/10 dân số Trung Quốc. Điều này sẽ dẫn tới nguy cơ rơi quá tải và tình trạng thiếu lao động khi nhiều nhà sản xuất lớn từ Trung Quốc đổ xô đến Việt Nam để tránh thuế trừng phạt từ Mỹ. 

Một công xưởng sản xuất toàn cầu mới cũng không thể được tạo ra chỉ sau một đêm. Việt Nam cung cấp lao động giá rẻ, chính sách cởi mở tương đối tốt dành cho các công ty, nhưng dân số 100 triệu người của quốc gia này là quá nhỏ so với 1,3 tỷ dân ở Trung Quốc. Thêm vào đó, hệ thống đường xá và cầu cảng tại Việt Nam còn rất hạn chế gây nhiều khó khăn.

"Câu hỏi đặt ra là: 'Các công ty nên đi đâu?'. Câu trả lời vẫn còn rất mơ hồ", Nhiều công ty đã và đang chuyển một phần nhỏ nhà máy sang Việt Nam để đảm bảo ngườn cung tạm thời cho Mỹ mà không bị áp thuế. Tuy nhiên trong thời gian tới Việt Nam cần nỗ lực hơn nhiều trong cải thiện hạ tầng cầu cảng, công nghệ cũng như chính sách tốt hơn để thu hút các công ty. Chỉ cần đáp ứng một phần cho các công ty này thì cũng là một cú hích lớn cho nền kinh tế Việt Nam. Đây là cơ hội tốt mà chúng ta không nên bỏ lỡ.

Công ty Omnidex đã chuyển một phần chuỗi cung ứng sang Việt Nam. Tuy nhiên, trong số 80 bộ phận cần thiết để sản xuất máy bơm, các nhà máy tại Việt Nam hiện chỉ sản xuất được 20 bộ phận. trong khi Trung Quốc đã có thể cung cấp bất cứ thứ gì bạn muốn với giá rẻ nhất thế giới và chất lượng luôn đảm bảo tùy theo yêu cầu của công ty.

Việt Nam vẫn là lựa chọn số 1 thay thế Trung Quốc?

Việt Nam liệu có phải là lựa chọn tốt nhất để thay thế Trung Quốc trong bối cảnh chiến tranh thương mại với Mỹ leo thang? Các thống kê hiện tại cho thấy Việt Nam đang là lựa chọn hàng đầu của các công ty khi di chuyển khởi Trung Quốc. Vậy đâu là lý do và Việt Nam có những lợi thế gì để được lựa chọn thay thế Trung Quốc? Dưới đây là một số ưu điểm:

• Việt Nam có sự ổn định về chính trị và tăng trưởng thuộc hàng cao nhất khu vực.
• Việt Nam có tham gia vào nhiều tổ chức thương mại trong khu vực cũng như thế giới. Đảm bảo các ưu đãi thuế quan và lợi ích khác.
• Việt Nam giữ mối quan hệ trung lập, duy trì quan hệ cấp chỉnh phủ với cả China và Mỹ. Điều này sẽ hạn chế được nhiều rủi ro khi chiến tranh có thể leo thang sang các nước đồng minh hoặc thân thiết với 1 bên.
• Việt Nam có biên giới sát với Trung Quốc, thuận tiện trong giao thương qua cả đường bộ, đường không lẫn đường biển. Điều này đảm bảo nguồn vật tư, nhân công, hoặc kỹ thuật được đảm bảo nhanh nhất.
• Việt Nam cũng có dân số khá cao, nguồn lao động rẻ, trình độ giáo dục, tay nghề tốt.
• Các chính sách ưu đãi và hộ trợ doanh nghiệp nước ngoài tốt.

Kết luận

Như vậy, cuộc chiến thương mại của Mỹ và Trung Quốc cùng với những mâu thuẫn vốn có trước đây về cạnh tranh thị trường, an ninh công nghệ và tầm ảnh hưởng toàn cầu đã gây ảnh hưởng trực tiếp đến các công ty và buộc họ phải có biện pháp an toàn là di dời toàn bộ hoặc một phần khỏi Trung Quốc. Các nước được lựa chọn thay thế hàng đầu là Việt Nam, Thái Lan, Đài Loan, Mexico, Nhật Bản, Cambodia... Trong đó đặc biệt là Việt Nam, luôn là lựa chọn số 1 với các ưu điểm thay thế tuyệt vời nhất cho các công ty.