Những con số biết nói về lao động nước ngoài tại Nhật

Trong vài năm gần đây, số lượng lao động nước ngoài tăng đều đặn trên khắp Nhật Bản, đặc biệt là ở các thành phố lớn. Điều này bao gồm sinh viên nước ngoài làm công việc bán thời gian cũng như những người đã chuyển đến Nhật Bản để làm việc chính thức.Trong bài viết này, chúng ta sẽ thảo luận về tình trạng của người lao động nước ngoài ở Nhật Bản bằng cách xem xét dữ liệu công khai kết hợp với các dữ kiện về bối cảnh xã hội của đất nước. Chúng tôi hy vọng rằng phân tích này hữu ích cho bất kỳ ai hiện đang làm việc hoặc hy vọng một ngày nào đó sẽ làm việc tại Nhật Bản.

Nhật Bản không thể không có lao động nước ngoài 

Nhật Bản hiện đang trải qua tình trạng dân số giảm do tỷ lệ sinh thấp. Ước tính đến năm 2030, một phần ba dân số của đất nước sẽ trên 65 tuổi, dẫn đến tình trạng thiếu hụt lực lượng lao động nghiêm trọng. 

Thêm vào đó, khả năng cạnh tranh toàn cầu gia tăng do toàn cầu hóa nhanh chóng mang lại có thể gây khó khăn lớn cho Nhật Bản phát triển trừ khi chính phủ tập trung vào việc thúc đẩy lao động nước ngoài.

Đó là lý do tại sao bản sửa đổi Luật Kiểm soát Nhập cư và Công nhận Người tị nạn (tháng 4 năm 2019) đã đưa ra visa cư trú mới: “Người lao động có kỹ năng đặc định loại 1” và “Người lao động có kỹ năng đặc định loại 2”. 

Có thể bạn tâm: Tài liệu ôn tập kì thi kỹ năng đặc định Nhật ngành Dịch vụ ăn uống

Mục đích của chính sách này nhằm tăng cường 14 ngành công nghiệp nội địa của Nhật Bản đang gặp khó khăn về nhân sự và đòi hỏi các kỹ năng cụ thể, mặc dù không nhất thiết phải là những ngành kỹ thuật hoặc tiên tiến nhất. Điều này cho phép người lao động nước ngoài dễ dàng trở thành một phần của các ngành sản xuất và dịch vụ tại Nhật.

Tuy nhiên, điều này vẫn không giải quyết được hàng núi vấn đề xung quanh lao động nước ngoài tại Nhật Bản chẳng hạn như sự phức tạp của việc xin visa lao động cần thiết, các chủ doanh nghiệp không đáng tin thuê người nước ngoài với mức lương thấp không minh bạch, rắc rối phát sinh từ khác biệt về văn hóa / giá trị.

Sau đó là vấn đề về các sự kiện quốc tế sắp diễn ra ở Nhật Bản, như Thế vận hội Tokyo 2021 (mặc dù có thể bị hủy do coronavirus) hoặc Osaka World Expo 2025. Bên cạnh nỗ lực toàn cầu hóa gia tăng của chính phủ và doanh nghiệp Nhật Bản, những sự kiện này sẽ cũng nâng cao nhu cầu về lao động nước ngoài, chính điều này sẽ đòi hỏi phải có luật mới để giúp Nhật Bản trở thành một môi trường chào đón lao động nước ngoài.

Đó là toàn cảnh tình hình nhân lực tại Nhật. Tiếp theo, mời bạn cùng xem những con số thực tế cho thấy tầm quan trọng của nhân lực nước ngoài tại Nhật.

Có bao nhiêu lao động nước ngoài làm việc tại Nhật?

Theo Báo cáo của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản về tình hình việc làm của người nước ngoài (tháng 10 năm 2019), có 1.658.804 lao động nước ngoài tại Nhật Bản, tăng 13,6% (198.341 người) so với năm trước và là con số cao nhất từng được ghi nhận kể từ năm 2007. 

Đây rất có thể là kết quả của làn sóng sinh viên và thực tập sinh nước ngoài đến từ Chương trình Chuyên gia nước ngoài có tay nghề cao và Chương trình Đào tạo Thực tập sinh của chính phủ. 

Trong những năm gần đây, một số chính quyền địa phương thậm chí đã bắt đầu các chính sách khuyến khích những người hy vọng làm việc tại Nhật Bản, những thay đổi này sẽ sớm mang lại kết quả.

Source: 000590310.pdf (mhlw.go.jp)

Chú thích:
* 1: Các số trong ngoặc vuông [ ] cho biết sự gia tăng khi so sánh với khoảng thời gian tương ứng một năm trước đó.
* 2: “Tiêu chuẩn cư trú dựa trên kỹ năng hoặc chuyên môn” 「専門的・技術的分野の在留資格」(thanh màu đỏ) bao gồm những người ở lại Nhật Bản làm việc lâu dài và bao gồm các nhà quản lý, kỹ thuật viên, nhà nghiên cứu, đầu bếp, chuyên gia, v.v.
* 3: “Tiêu chuẩn cư trú dựa trên tình trạng” 「身分に基づく在留資格」(màu xanh lá cây nhạt) bao gồm các trạng thái và địa điểm được phép lưu trú dài hạn tại Nhật Bản, bao gồm cả thường trú nhân, cộng đồng người Nhật Bản, v.v.
* 4: “Hoạt động được Chỉ định”「特定活動」 (màu xanh lam nhạt) bao gồm các hoạt động của người lao động nước ngoài đã được Bộ trưởng Bộ Tư pháp cho phép trên cơ sở cá nhân.
* 5: “Hoạt động khác với mức được phép” 「資格外活動」(màu hồng) bao gồm các hoạt động ngoài phạm vi được quy định bởi tình trạng cư trú (giới hạn ở 28 giờ một tuần) và bao gồm sinh viên nước ngoài làm công việc bán thời gian, v.v.

Ngoài ra, khi sinh viên nước ngoài (bao gồm cả sinh viên đại học, sau đại học, cao đẳng và các cơ sở dạy nghề) hoàn thành chương trình học, 14.493 trong số họ ở lại Nhật Bản để làm việc, chiếm khoảng 31,1% tổng số sinh viên tốt nghiệp, theo số liệu từ năm 2016. Con số này đang tăng lên mỗi năm, đó dường như là kết quả của việc Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ hỗ trợ sinh viên nước ngoài tham gia lực lượng lao động.

Tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp giáo dục đại học nước ngoài tham gia vào lực lượng lao động Nhật Bản (2016)

Source: 20200228007-2.pdf (meti.go.jp)

* Được thu thập dữ liệu bao gồm từ các trường sau đại học chuyên nghiệp, cao đẳng kỹ thuật và giáo dục dự bị
Từ dữ liệu trên ta có:

• Trường đại học / sau đại học: 8.610 người trên 23.946 (36,0%)
• Cao đẳng cơ sở: 221 người trên 449 người (49,2%)
• Trường dạy nghề: 5.532 người trên tổng số 19.727 người (28,0%)

Để duy trì sự đổi mới và cạnh tranh trong thời đại toàn cầu hóa, Nhật Bản đã thực hiện các bước để đảm bảo lao động và sinh viên nước ngoài trong nhiều năm nay. Trong tương lai, chúng ta có thể mong đợi nhiều nỗ lực hơn nữa từ đất nước để hỗ trợ lực lượng lao động nước ngoài của họ.

Người lao động nước ngoài tại Nhật đến từ đâu và visa của họ là gì?

1) Lao động các nước sang Nhật làm việc

Xét về quốc tịch, đa số lao động nước ngoài của Nhật Bản là người Trung Quốc, chiếm 25,2% lực lượng lao động nước ngoài của đất nước (418.327 người). 

Theo sau đó là người Việt Nam với 401.326 (24,2%) và người Philippines là 179.685 (10,8%). 

Tăng mạnh nhất so với năm trước là lao động Việt Nam, tăng 84.486 người (+ 26,7%), người Indonesia tăng 9.751 người (+ 23,4%) và người Nepal tăng 10.208 người (+12,5 %). 

Như bạn có thể thấy, do sự gần gũi về địa lý, phần lớn lao động nước ngoài của Nhật Bản đến từ châu Á.

Chú thích: Theo chiều kim đồng hồ từ trên xuống: Trung Quốc, Hàn Quốc, Philippines, Việt Nam, Nepal, Indonesia, Brazil, Peru, các nước G7 + Úc + New Zealand, Các nước khác.

Source: 000590310.pdf (mhlw.go.jp)

2) Tỷ lệ phần trăm theo tình trạng Lưu trú 

Dựa trên tình trạng lưu trú, “Tiêu chuẩn cư trú dựa trên tình trạng 1” là người lưu trú vĩnh viễn hoặc người gốc Nhật chiếm 32,1% trong tổng số người lao động nước ngoài tại Nhật.

Tiếp theo đó

• 23,1% là những “Thực tập sinh”
• 22,5% là những người “Lao động các hình thức khác với mức độ được quy định” 資格外活動 Shikakugaikatsudō (bao gồm du học sinh)
• 19,8% là những người lao động có “Tình trạng cư trú dựa trên kỹ năng hoặc chuyên môn” còn gọi là Visa Kỹ Sư

Về xu hướng, 383.978 người nhận được visa “Thực tập sinh” đã tăng 75.489 (+ 24,5%) so với năm trước. Tương tự, những người nhận “Visa Kỹ sư” (329.034 người) cho thấy mức tăng đáng kể là 52.264 (+ 18,9%).

Chương trình Đào tạo Thực tập sinh giúp người nước ngoài vào các công ty Nhật Bản để họ có thể làm việc trong khi thu được các kỹ năng và kiến ​​thức cho phép họ đóng góp sự phát triển của đất nước mình khi trở về nước.

Trong những năm gần đây, Nhật Bản đã cố gắng làm cho hệ thống này trở nên dễ tiếp cận hơn, với các luật như Luật Đào tạo Thực tập sinh hoặc sửa đổi Luật Kiểm soát Nhập cư và Công nhận Người tị nạn.

Có thể bạn quan tâm: 28 loại tư cách lưu trú tại Nhật và những lưu ý khi xin chứng nhận COE

Một phần nhỏ (41,075) dành cho "Dạng lao động được chỉ định".
Source: 000590310.pdf (mhlw.go.jp)

Hầu hết người nước ngoài làm việc ở đâu tại Nhật Bản?

Ba khu vực Nhật Bản có số lượng lao động nước ngoài nhiều nhất là Tokyo (485.345 người, 29,3%), Aichi (175.119, 10,6%) và Osaka (105.379, 6,4%). 

Không có gì đáng ngạc nhiên khi các khu vực đô thị lớn của đất nước chiếm những vị trí hàng đầu. Mặt khác, nếu chúng ta nhìn vào tốc độ tăng trưởng, thì ba khu vực hàng đầu của Nhật Bản là Nara (5.563, tăng 35,2% so với năm trước), Okinawa (10.314, tăng 26,7%) và Aomori (3.901, tăng 24.4%).

Khi chúng tôi so sánh 10 vị trí hàng đầu trên khắp Nhật Bản về số lượng lao động nước ngoài và tốc độ tăng trưởng của lực lượng lao động nước ngoài, chúng tôi thấy hoàn toàn không có sự trùng lặp nào. 

>>>>> Điều này có nghĩa là những nơi đã có nhiều lao động nước ngoài không thực sự thay đổi nhiều trong khi những nơi có tương đối ít lao động nước ngoài đang tiếp tục phát triển. 

Nếu xu hướng này tiếp tục, lao động nước ngoài sẽ sớm trở thành thực tế phổ biến trong cuộc sống trên khắp nước Nhật không riêng các khu vực trung tâm. Vì vậy, nếu bạn từng nghĩ đến việc làm việc ở một nơi nào đó bên ngoài các thành phố lớn của Nhật Bản, thì bây giờ chính là cơ hội của bạn.

Source: 000590310.pdf (mhlw.go.jp)

Người nước ngoài làm việc tại Nhật trong những ngành nào?

Những loại công việc nào đưa mọi người đến Nhật Bản?

Ba ngành phổ biến nhất đối với lao động nước ngoài là Sản xuất (20,4%), Bán hàng & Bán lẻ (17,4%) và Dịch vụ Khách sạn & ăn uống (14,2%). 

Về mặt tăng trưởng, số lượng người nước ngoài làm việc trong lĩnh vực Sản xuất thực tế đã giảm 1,0% so với năm trước, trong đó Dịch vụ khách sạn & ăn uống giảm 0,3%. Mặt khác, số lượng người nước ngoài làm việc trong lĩnh vực Bán hàng & Bán lẻ đã tăng 0,4%, trong đó Xây dựng tăng 1,3%.

Nhìn vào các công việc cụ thể, Nhật Bản đã chứng kiến sự gia tăng số lượng công nhân nhà hàng và cửa hàng tiện lợi cũng như những người tham gia lĩnh vực CNTT (như các kỹ sư IT) và nghề chăm sóc điều dưỡng. Và tất nhiên, những người nói tiếng Anh bản ngữ làm giáo viên ngoại ngữ từ lâu đã trở thành một nghề rất phổ biến ở Nhật Bản.

Chú thích: Theo chiều kim đồng hồ từ trên xuống: Xây dựng, Sản xuất, Truyền thông, Bán hàng & Bán lẻ, Nhà trọ & Dịch vụ ăn uống, Giáo dục, Y tế & Chăm sóc, Dịch vụ khác, Khác

Source: 000590310.pdf (mhlw.go.jp)

Hầu hết người nước ngoài làm việc tại công ty có quy mô như thế nào?

Nhìn vào quy mô của các công ty mà hầu hết người nước ngoài ở Nhật Bản tham gia, phần lớn trong số họ (59,8%) tuyển dụng dưới 30 người. 

Nhưng cho dù các công ty thuê người nước ngoài lớn đến đâu thì số lượng của họ vẫn không ngừng tăng lên, đặc biệt là những công ty có dưới 30 nhân viên, con số này đã tăng 14,0% kể từ năm ngoái (2018) (mức tăng lớn nhất trong số đó).

Sau khi sửa đổi luật liên quan đến việc tuyển dụng người nước ngoài, ngày càng nhiều doanh nghiệp Nhật Bản, từ các tập đoàn đến các cửa hàng nhỏ, bắt đầu mở rộng nhân viên theo cách này.

Chú thích: Theo chiều kim đồng hồ từ trên xuống: Công ty có dưới 30 nhân viên, 30-99, 100-499, 500 trở lên, Không xác định.

Source: 000590310.pdf (mhlw.go.jp)

Kết luận

Số lượng lao động nước ngoài tại Nhật Bản không ngừng tăng lên hàng năm và chính phủ liên tục sửa đổi luật để phù hợp với điều đó. 

Ngay cả những người bản địa Nhật Bản cũng đã quen với ý nghĩ rằng, giống như đội bóng bầu dục quốc gia của Nhật Bản, thật tuyệt khi chia sẻ văn hóa và giá trị của bạn với những người thuộc các quốc tịch khác nhau.

Khi sang Nhật làm việc, bạn sẽ được tiếp xúc với những người và nền văn hóa khác nhau và sẽ thu được rất nhiều điều từ trải nghiệm. Có rất nhiều ngành công nghiệp Nhật Bản đang chờ bạn với vòng tay rộng mở. Mong rằng những con số biết nói về lao động nước ngoài tại Nhật đã cho bạn những nhận định khái quát để ra quyết định sang Nhật làm việc! Chúc bạn thành công